Tại sao người bệnh tiểu đường thường sụt cân nhanh và cách cải thiện?

Sụt cân ở người tiểu đường là một hiện tượng phổ biến, mặc dù người bệnh có thể thường xuyên đói, thèm ăn và ăn uống nhiều hơn bình thường. Vậy nguyên nhân đằng sau tình trạng này là gì và làm thế nào để khắc phục?

Sụt cân: Dấu hiệu đặc trưng của bệnh tiểu đường

Sụt cân đột ngột, không rõ nguyên nhân là một trong những dấu hiệu đặc trưng của bệnh tiểu đường, đặc biệt ở những người mới được chẩn đoán hoặc chưa kiểm soát tốt đường huyết.

Người bị tiểu đường sụt cân là do:

• Thiếu hụt insulin: Cơ thể không thể chuyển hóa glucose từ thức ăn thành năng lượng một cách hiệu quả.
• Tiêu hao năng lượng dự trữ: Do thiếu năng lượng từ glucose, cơ thể buộc phải sử dụng chất béo và cơ bắp làm nguồn năng lượng thay thế.

Hiện tượng này thường gặp ở cả bệnh nhân tiểu đường tuýp 1 và tuýp 2. Hậu quả là cơ thể mệt mỏi, suy nhược, hệ miễn dịch suy giảm, ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể. Nếu bạn gặp tình trạng sụt cân không rõ nguyên nhân, hãy đi khám sớm để được chẩn đoán và loại trừ nguy cơ mắc tiểu đường hoặc các bệnh lý khác.

Nguyên nhân khiến người tiểu đường sụt cân nhanh chóng

Nhiều bệnh nhân được chẩn đoán tiểu đường sau khi đến khám vì sụt cân không giải thích được. Có một số lý do chính dẫn đến tình trạng này:

1. Rối loạn chuyển hóa glucose: Insulin có vai trò quan trọng trong việc đưa glucose từ máu vào tế bào để tạo năng lượng. Ở bệnh nhân tiểu đường, cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc insulin hoạt động không hiệu quả (kháng insulin). Điều này khiến glucose không thể đi vào tế bào mà tích tụ trong máu và bị đào thải qua nước tiểu. Để duy trì các hoạt động sống, cơ thể buộc phải "đốt" các mô mỡ và cơ bắp để tạo năng lượng, dẫn đến sụt cân nhanh chóng.
2. Mất nước: Khi đường huyết tăng cao, cơ thể sẽ cố gắng loại bỏ lượng đường dư thừa qua nước tiểu. Quá trình này kéo theo việc mất nhiều nước. Các tế bào bị mất nước sẽ kích thích cảm giác khát liên tục, đồng thời dẫn đến đi tiểu nhiều. Nếu người bệnh không bổ sung đủ nước, tình trạng mất nước sẽ trở nên nghiêm trọng hơn, góp phần gây sụt cân.
3. Giảm khối lượng cơ bắp: Sự thiếu hụt insulin cũng ảnh hưởng đến quá trình tổng hợp protein và chất béo. Protein là thành phần quan trọng cấu tạo nên cơ bắp. Khi quá trình tổng hợp protein bị suy giảm, khối lượng cơ bắp sẽ bị mất đi, dẫn đến giảm cân.

Cách hạn chế sụt cân ở người tiểu đường

Mặc dù tiểu đường chưa có thuốc đặc trị, người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát và cải thiện tình trạng sụt cân thông qua việc điều chỉnh lối sống.

1. Xây dựng chế độ dinh dưỡng cân đối

Để tăng cân trở lại một cách lành mạnh, người bệnh cần đảm bảo lượng calo nạp vào lớn hơn lượng calo tiêu thụ. Hãy tuân thủ một số nguyên tắc sau:

• Tăng cường thực phẩm giàu protein: Protein giúp xây dựng và duy trì cơ bắp. Các lựa chọn tốt bao gồm đậu, trứng, cá, thịt gà bỏ da, sữa không đường.
• Chia nhỏ bữa ăn: Thay vì 3 bữa chính, hãy chia thành 5-6 bữa nhỏ hơn (3 bữa chính và 2-3 bữa phụ). Điều này giúp cơ thể hấp thụ chất dinh dưỡng tốt hơn và duy trì năng lượng ổn định.
• Lựa chọn carbohydrate phức hợp (carb tốt): Ưu tiên các loại carb có chỉ số GI thấp để duy trì đường huyết ổn định, ngay cả khi bạn đang trong chế độ tăng cân. Ví dụ: gạo lứt, yến mạch, các loại đậu, rau xanh đậm, trái cây ít ngọt (dâu tây, kiwi, táo, bưởi).
• Bổ sung chất béo không bão hòa: Chất béo lành mạnh cung cấp năng lượng và tốt cho tim mạch. Có nhiều trong dầu thực vật (oliu, hướng dương), bơ, các loại hạt (hạnh nhân, óc chó, macca), cá béo (cá hồi, cá thu).
• Hạn chế tinh bột đơn giản: Mặc dù tinh bột giúp tăng cân nhanh, nhưng các loại tinh bột chuyển hóa nhanh (cơm trắng, bánh mì trắng, bún, phở) sẽ làm tăng đường huyết đột ngột. Hãy hạn chế hoặc thay thế bằng tinh bột phức hợp.
• Ăn nhiều chất xơ: Chất xơ giúp ổn định đường huyết sau ăn, giảm cholesterol máu và tốt cho hệ tiêu hóa. Chất xơ có nhiều trong rau củ, lúa mạch, lúa mì nguyên hạt và gạo lứt.

2. Luyện tập thể dục đều đặn

Bên cạnh chế độ ăn uống, tập thể dục mỗi ngày cũng góp phần kiểm soát đường huyết và hạn chế sụt cân. Vận động giúp cơ thể sử dụng insulin hiệu quả hơn, ổn định đường huyết, đồng thời tăng cường khối lượng cơ bắp. Tập luyện cũng giúp bạn có cảm giác thèm ăn và ăn ngon miệng hơn. Người bệnh có thể lựa chọn các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, bơi lội. Nên duy trì luyện tập đều đặn 30-45 phút mỗi ngày, ít nhất 3-6 tháng để thấy hiệu quả rõ rệt. Ngoài ra, hãy dành thời gian nghỉ ngơi hợp lý, ngủ đủ giấc và tránh làm việc quá sức để cơ thể có thời gian phục hồi và tái tạo năng lượng.